چطور مثل کوروش کمپانی سر دیگران کلاه بگذاریم/کلاهبرداری «پانزی» چیست؟

طرح پانزی چیست؟

پانزی نوعی کلاهبرداری است که سرمایه‌گذاران را فریب می‌دهد و با پول‌های سرمایه‌گذاران جدیدتر به سرمایه‌گذاران قبلی سود می‌پردازد. این طرح که به نام تاجر ایتالیایی «چارلز پانزی» نامگذاری شده است، سرمایه‌گذاران را با پیشنهاد نادرست این که سود از فعالیت‌های تجاری مشروع به دست می‌آید(در حالی که فعالیت‌های تجاری وجود ندارد)، یا با اغراق در وسعت و سودآوری فعالیت‌های تجاری مشروع و اعمال نفوذ سرمایه‌های جدید، گمراه می‌کند.

طرح پانزی می‌تواند توهم یک کسب و کار پایدار را تا زمانی که سرمایه‌گذاران به کمک سرمایه‌های جدید ادامه می‌دهند، حفظ کند. تا زمانی که بیشتر سرمایه‌گذاران بازپرداخت کامل را مطالبه نکنند، یا به دارایی‌های ناموجودی که ادعا می‌شود دارند، باور داشته باشند.

برخی از اولین نمونه‌های کلاهبرداری ثبت شده با این تعریف از سال 1869 تا 1872 توسط «آدل اسپیتدزر» در آلمان و توسط «سارا ها» و در ایالات متحده در دهه 1880 میلادی از طریق «سپرده بانوان» انجام شد. هاو به مشتریانی که زن بودند، نرخ سود ماهیانه 8 درصد پیشنهاد کرد و سپس پولی را که زنان سرمایه‌گذاری کرده بودند، دزدید. او سرانجام دستگیر شد و سه سال را در زندان گذراند.

در دهه 1920 چارلز پانزی این طرح را اجرا کرد و به دلیل پول هنگفتی که به دست آورد، در سراسر ایالات متحده به شهرت رسید. طرح اولیه پانزی در سال 1919 بر خدمات پستی ایالات متحده متمرکز بود. سرویس پست در آن زمان کوپن‌های پاسخ بین‌المللی را ایجاد کرده بود که به فرستنده اجازه می‌داد هزینه پست را پیش خرید کرده و آن را در مکاتبات خود لحاظ کند. گیرنده ،کوپن را به یک اداره پست محلی می‌برد و آن را با تمبر پستی پست هوایی اولویت‌دار مورد نیاز برای ارسال پاسخ معاوضه می‌کرد.

برخلاف طرح‌های مشابه قبلی، پانزی پوشش مطبوعاتی قابل توجهی هم در داخل ایالات متحده و هم در سطح بین‌المللی در حین انجام و هم پس از فروپاشی آن به دست آورد. این شهرت در نهایت منجر به نامگذاری این نوع طرح به نام او شد. این نوع معامله به آربیتراژ معروف است که عملی غیرقانونی نیست، اما پانزی طمع کرده و فعالیت خود را گسترش داد.
او تحت عنوان شرکتش، شرکت بورس اوراق بهادار، وعده بازدهی 50 درصدی در 45 روز یا 100 درصدی در 90 روز را داد. به دلیل موفقیت او در طرح تمبر پستی، سرمایه‌گذاران بلافاصله جذب شدند. پانزی به جای اینکه واقعا پول را سرمایه‌گذاری کند، آن را دوباره توزیع کرد و به سرمایه‌گذاران گفت که سود می‌کنند.
این طرح تا آگوست سال 1920 ادامه داشت. تاز مانی که روزنامه بوستون پست تحقیق در مورد شرکت بورس اوراق بهادار را آغاز کرد، پیامد تحقیقات این روزنامه، پانزی توسط مقامات فدرال در 12 اوت 1920 (21 مرداد 1299) دستگیر شد و به چندین فقره کلاهبرداری از طریق پست متهم شد. سرانجام وی در نوامبر 1920 پانزی به پنج سال زندان محکوم شد.

پانزی و کپی‌های باکیفیت‌تر از آن

مفهوم طرح پانزی در سال 1920 به پایان نرسید. با تغییر تکنولوژی طرح پانزی نیز تغییر کرد. در سال 2008 برنارد مدوف به دلیل اجرای یک طرح پانزی که در آن گزارش‌های معاملاتی را جعل می‌کرد تا نشان دهد مشتری از سرمایه‌گذاری‌هایی که وجود نداشت سود می‌برد، محکوم شد.

مدوف طرح پانزی خود را به عنوان یک استراتژی سرمایه‌گذاری به نام تبدیل اعتصابی تقسیم کرد که از مالکیت سهام و گزینه‌های S & P 100 استفاده می‌کرد. مدوف از سهام بلوچی استفاده می‌کرد که داده‌های معاملاتی تاریخی بسیار در دسترس دارند و می‌توانست به آن‌ها بازگردد تا سوابق خود را جعل کند. سپس تراکنش‌های جعلی که هرگز اتفاق نیفتاده بودند، گزارش شدند تا بازده دوره‌ای مورد نظر را به دست آورند.

در دوران بحران مالی جهانی در سال 2008، سرمایه‌گذاران شروع به برداشت وجوه از شرکت مدوف کردند که ماهیت غیرنقدینگی و تصویر واقعی مالی شرکت را آشکار کرد. مدوف اعتراف کرد که شرکت او تقریبا 50 میلیارد دلار بدهی به حدود 4800 مشتری دارد. مدوف که به 150 سال زندان با ضبط دارایی‌های 170 میلیارد دلاری محکوم شد، در 14 آوریل 2021 در زندان درگذشت.

در دهه 1990 جرالد پین و رهبری در کلیسای بین‌المللی و وزارت‌خانه‌های بزرگش، نزدیک به 20هزار سرمایه‌گذار را متقاعد کردند که میلیون‌ها دلار را در برنامه‌ای که ادعا می‌کرد می‌تواند «برکات شما را دو برابر کند» سرمایه‌گذاری کنند. IRS(Internal Revenue Service) سازمان خدمات درآمدهای داخلی آمریکا، بر اساس فعالیت‌های مشکوک بانک شروع به تحقیق کرد و تا سال 2001 پین مجرم شناخته شد و به 27 سال زندان محکوم شد. در آن زمان IRS آن را یکی از بزرگترین طرح‌های پانزی خواند که تا به حال بررسی کرده بود.

تفاوت روش پانزی با هرمی

در حالی که طرح‌های پانزی و طرح‌های هرمی هر دو کلاهبرداری‌های مالی هستند اما آنها بر اساس مکانیزم‌های متنوع عمل می‌کنند و سرمایه‌گذاران خود را به روش‌های مختلف استثمار می‌کنند. یک طرح هرمی بر استخدام شرکت کنندگان جدید در یک برنامه متکی است. بر خلاف طرح پانزی طرح‌های هرمی فاقد عملیات سرمایه‌گذاری قانونی هستند.

_ در این طرح به شرکت‌کنندگان وعده داده می‌شود که بازده بالایی برای استخدام دیگران در این طرح داشته باشند.
_ استخدام بیشتر شامل پرداخت هزینه اولیه است که در هرم توزیع می‌شود.
_ این طرح زمانی از بین می‌رود که جذب شرکت‌کنندگان جدید غیرممکن می‌شود و کسانی که در انتهای هرم هستند با ضرر و زیان مواجه می‌شوند.

مصائب تلخ پانزی

طرح‌های پانزی اگرچه اغلب به عنوان روش تقلب مالی شناخته می‌شوند، اما می‌توانند پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصاد داشته باشند. اثرات موج‌دار چنین طرح‌هایی می‌تواند در بخش‌های مختلف نفوذ کند. بر رفتار سرمایه‌گذاران تاثیر بگذارد، بازارهای مالی را بی‌ثبات کند و بر ثبات اقتصادی تاثیر بگذارد.

تضعیف اعتماد سرمایه‌گذاران
وقتی طرح‌های پانزی لو می‌روند، می‌توانند به طور قابل توجهی اعتماد سرمایه‌گذاران را در بازارهای مالی تضعیف کنند. خیانت و ضررهای مالی که سرمایه‌گذاران تجربه می‌کنند، منجر به بدبینی و بی‌میلی به مشارکت در فرصت‌های سرمایه‌گذاری آینده حتی فرصت‌های قانونی و مشروع می‌شود.

اختلال در بازارهای مالی
طرح‌های پانزی با انحراف سرمایه‌گذاری‌ها از سرمایه‌گذاری‌های قانونی به طرح‌های تقلبی، بازارهای مالی را مخدوش می‌کنند. این تخصیص نادرست سرمایه مانع رشد کسب و کارهای واقعی می‌شود و عملکرد عادی بازارهای مالی را مختل می‌کند.

تاثیر بر ثبات مالی فردی
قربانیان طرح‌های پانزی اغلب متحمل خسارات مالی ویرانگری می‌شوند که به بحران‌های مالی شخصی منجر می‌شود. این اتفاق باعث کاهش هزینه‌های مصرف کننده می‌شود که در مقیاس بزرگتر می‌تواند بر رشد و ثبات اقتصادی تاثیر بگذارد.

بارهای قانونی و نظارتی
کشف، تحقیق و تعقیب طرح‌های پانزی بار قابل توجهی را بر دوش سیستم‌های قانونی و نظارتی وارد می‌کند. منابع برای مدیریت پیامدها، انجام تحقیقات و ارائه نوعی بازپرداخت به قربانیان منحرف می‌شوند که می‌تواند از نظر مالی بر اقتصاد مالیات وارد کند.

ایجاد یک محیط ریسک گریز
قرار گرفتن در معرض طرح‌های پانزی، یک محیط ریسک گریز در بین سرمایه‌گذاران و عموم مردم ایجاد می‌کند. ترس از مواجهه با طرح متقلبانه دیگری ممکن است افراد و نهادها را از سرمایه‌گذاری منصرف کند و در نتیجه سرمایه موجود برای مشاغل و سرمایه‌گذاری‌ها را کاهش دهد.

پیامدهای اجتماعی و روانی
فراتر از پیامدهای مالی، طرح‌های پانزی اثرات اجتماعی و روانی بر قربانیان و جامعه دارد. استرس و آسیب‌های ناشی از زیان مالی می‌تواند پیامدهای مختلفی داشته باشد و با کاهش اعتماد در جامعه، بافت اجتماعی را از بین ببرد.

چرا پانزی همچنان قربانی می‌گیرد؟

دلیل اول این است که طرح‌های پانزی بیشتر نوید بازدهی بالا با ریسک کم یا بدون ریسک را می‌دهند که می‌تواند برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال کسب سود سریع هستند بسیار وسوسه‌انگیز باشد. وعده به دست آوردن پول آسان قضاوت درست در مورد طرح را نادیده می‌گیرد. در بیشتر موارد سرمایه‌گذاران با حرص و طمع و برای رسیدن به سود سریع فریب می‌خورند حتی اگر بدانند این طرح تقلبی یا ناپایدار است.

دوم اینکه طرح‌های پانزی بیشتر بر بازاریابی شفاهی متکی هستند که آنها را قابل اعتمادتر جلوه می‌دهد. اگر شخصی که می‌شناسند و به آن اعتماد دارند سرمایه‌گذاری کرده و سود دریافت کرده باشد، احتمال بیشتری برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. اینجاست که عنصر اثبات اجتماعی وارد می‌شود. این واقعیت که افراد دیگری در یک طرح پانزی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و به نظر می‌رسد در حال کسب درآمد هستند، حس اثبات اجتماعی ایجاد می‌کند و دیگران را نیز به سرمایه‌گذاری سوق می‌دهد.

سوم اینکه ممکن است مردم به طور کامل درک نکنند که طرح‌های پانزی چگونه کار می‌کنند یا خطر آن را دست کم بگیرند. آنها ممکن است بر این باور باشند که می‌توانند قبل از فروپاشی طرح از آن خارج شوند یا اینکه این طرح به اندازه کافی دوام می‌آورد تا بتوانند سود ببرند.

چهارمین دلیل، ترس از دست دادن است. ترس از دست دادن یک فرصت بالقوه پرسود می‌تواند افراد را به سرمایه‌گذاری در یک طرح پانزی تشویق کند، حتی اگر در مورد مشروعیت آن تردید داشته باشند.

در نهایت برخی از افراد ممکن است به دلیل مشکلات مالی یا نداشتن سواد مالی در معرض کلاهبرداری قرار بگیرند. آنها ممکن است به دنبال پول باشند و مایل به ریسک برای بهبود وضعیت مالی خود باشند یا ممکن است خطرات سرمایه‌گذاری را به طور کامل درک نکنند.