چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی صنعت نساجی و پوشاک و راهکارهای پیشنهادی

ملت ما ـ صنعت نساجی در زمره بزرگ‌ترین، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین صنایع و جزو فعالیت‌های کم آب بر و پربازده جهان است که نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد و شکوفایی صنعتی کشورهای توسعه یافته و اقتصادهای بزرگ دنیا ایفا نموده است، به گونه‌ای که کشورهای مذکور بخشی از موفقیت‌های خود را مدیون گسترش این صنعت در مراحل اولیه صنعتی شدن می‌دانند.

کاربر بودن، مرتبط بودن آن با تأمین یکی از نیازهای اساسی انسان و از همه مهمتر دانش فنی و تکنولوژی ساده برای ماشینی کردن تولید منسوجات از مهمترین خصوصیات این صنعت می باشد که سبب رشد اقتصادی و توسعه صنایع با تکنولوژی پیچیده تر را فراهم آورده است و همچنان به دلیل مزیت های اقتصادی و اجتماعی فوق‌العاده، بسیار مورد توجه اغلب کشورها قرار دارد. مزایای متنوع آن از جمله قدرت اشتغال‌زایی بالا، ارزآوری، تولید ثروت ملی، نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر نسبت به سایر صنایع و ارزش افزوده بالا، موجب شده است که بسیاری از کشورها، صنعتی شدن خود را صرفا از صنایع نساجی و پوشاک آغاز کنند و کماکان نیز در بخش‌های دانش‌بنیان و با ارزش افزوده بالا پیشرو باشند.

این صنعت در سالیان اخیر به دلایل مختلفی دچار نوساناتی در وضع بازار و تولید خود شده و حتی برخی از شرکت ها و کارخانجات بزرگ آن با رکود مواجه گردیده و تا آستانه ورشگستگی پیش رفته است. بهره‌گیری از ماشین‌آلات فرسوده، واردات بی‌رویه، کمبود نقدینگی و قاچاق کالا، فعالیت واسطه‌ها، وجود انحصار و برخی رانت‌ها به همراه برخی از مشکلات بیمه و مالیات از عمده معضلاتی است که فراروی صنعت نساجی و پوشاک ایران قرار دارد.

از سوی دیگر وجود تورم فزاینده و کاهش قدرت خرید اقشار جامعه موجب کاهش سهم پوشاک در سبد اقلام مصرفی خانوار ایرانی گردیده است.

لذا با بررسی جهات مختلف موضوع، مهمترین نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها شناسایی‌ شده در صنعت نساجی و پوشاک به شرح زیر که می تواند شروع راهی برای شناسایی دقیق تر موضوعات مترتب با مشکلات و تبیین راه کارهای برون رفت از مشکلات این صنعت به شمار آید، بیان می گردد. امید است با اصلاح نگرش مسئولین به این صنعت و تداوم همت فعالین در این عرصه، شاهد تغییرات قابل توجه ای برای توسعه آن باشیم.

نقاط قوت

(1 وجود نیروی کار ماهر

2) سابقه تاریخی، هنر و تخصص بالا در تولید منسوجات

(3وجود برخی نام و نشان تجاری داخلی مهم

4) مزیت و توان تولید بالای مواد اولیه صنعت نساجی به‌ویژه شاخه بسیار مهم الیاف و منسوجات مصنوعی

5) وجود واحدهای تولیدی و تشکل‌های خصوصی قدیمی و قوی

(6اشتغال‌زایی با هزینه پایین

(7 وجود مراکز دانشگاهی و روند روزافزون ورود نیروی انسانی متخصص به این صنعت

8) نوآوری برخی تولیدکنندگان صنعت و در نتیجه تحریک تقاضای کیفی و کمی

نقاط ضعف

(1 بالا بودن هزینه‌های تولید و قیمت تمام‌شده نسبت به کشورهای رقیب طی سال‌های اخیر

2) عدم توسعه و نوسازی لایه‌های پایین‌دستی صنعت تکمیل منسوجات، تولید پوشاک، خدمات و توزیع

(3 شبکه توزیع عمده‌فروشی و خرده‌فروشی به‌شدت سنتی، ناکارآمد، سازمان‌نیافته و متفرق و هزینه و سهم بالای آن از زنجیره‌های تأمین نساجی بدون ارائه خدمات ارزش افزوده لازم

(4 عدم وجود حمایت‌های لازم از نام و نشان تجاری ملی منسوجات و پوشاک و در نتیجه کمبود تعداد نام و نشان تجاری قوی داخلی (تضعیف برند سازی)

5) محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی در طراحی محصولات و ایجاد محتوای فرهنگی و مـد در منسوجات و پوشاک مبتنی بر تقاضای بازار

(6خلاء هدف‌گذاری و چشم‌انداز در سطح بنگاه‌های این صنعت

(7 فرهنگ استفاده از کالاهای خارجی

(8ضعف در طراحی محصولات مبتنی بر تقاضای بازار

(9 استفاده از ماشین‌آلات قدیمی و فرسوده در تولید

10) بروز نبودن فناوری تولید برخی محصولات

11) عدم تدوین نقشه راه و مشخص شدن وظایف نهادها در توسعه نساجی و پوشاک

فرصت‌ها

(1 امکان و قابلیت صادرات کلیه کالاهای نساجی و پوشاک

(2امکان رشد و توسعه صنعت در حوزه فناوری‌های نوین و تولید منسوجات با فناوری بالا

3) وجود بازار مصرف داخلی قابل توجه با جمعیت جوان مصرف‌کننده پوشاک

4) امکان صادرات و دسترسی زمینی در حداقل زمان ممکن به بازارهای هدف اروپا و وجـود بازار منطقه‌ای پوشاک

5) افزایش قدرت رقابت با توجه به افزایش هزینه‌های تولید منسوجات در چین و ترکیه

6) توان رشد سریع صنعتی با توجه به بومی‌سازی اغلب زیربخش‌ها

7) افزایش عوارض صادراتی مواد اولیه صنعت نساجی

8) ارزان بودن نیروی کار صنعت به‌نسبت رقبا

(9وجود ظرفیت گسترش و مقاومت در شرایط تحریم

تهدیدها

1) افزایش مستمر قیمت تمام‌شده منسوجات و پوشاک داخلی نسبت به وارداتی با توجه به افزایش هزینه‌های تولید و نرخ تبدیل ارز حقیقی مؤثر (افزایش نرخ ارز موجب کاهش دسترسی تولیدکننده‌ها به مواد اولیه و در نتیجه کاهش نقدینگ)

2) قاچاق گسترده و واردات بی‌رویه به‌ویژه به‌عنوان کالای دارای نشان تجاری با جعل نشان‌های تجاری معتبر

3) وجود تحریم‌ها دسترسی به بازارهای صادراتی هدف را محدود نموده و همچنین فقدان سرمایه گذاری خارجی و ارتباطات ضعیف فنی، مالی، تجاری جهانی

4) عدم مشارکت تولیدکنندگان در زنجیره تأمین

5) عدم استفاده از نظرات بخش خصوصی واقعی در سیاست گذاری‌های کلان دولت (یکی از عوامل مهم قاچاق در این صنعت به سیاست‌های غلط بازمی‌گردد)

6) فرهنگ استفاده از کالای خارجی و سهولت واردات آن توسط دولت

7) وجود فشارهای شدید بیمه‌ای و مالیاتی به‌ویژه مالیات بر ارزش افزوده و عدم اجرای کامل آن

8) خروج بی‌رویه مواد اولیه از کشور

9) برخورداری رقبای بین‌المللی از نشان تجاری

10) عدم امکان تعاملات پولی و مالی با سایر کشورها

(11 کمبود تولید پنبه در داخل کشور

12) عدم جرم انگاری و یا عدم برخورد جدی باعرضه کنندگان پوشاک قاچاق

13) عدم سرمایه گذاری دولت در زیرساخت‌ها بر اساس نرم مورد نیاز صنعت

با همه این تفاسیر مهمترین راهکار و رهیافت های لازم برای حل مسائل و مشکلات مبتلابه صنایع نساجی و پوشاک برای دست اندرکاران به شرح زیرپیشنهاد می گردد:

جلوگیری از قاچاق پوشاک، اعطای وام‌های کم بهره به تولیدکنندگان، اصلاح ساختار آموزشی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، ایجاد فضای باز رقابتی برای انواع تولیدات پوشــاک در داخل کشور از سوی دولت، ترغیب ســرمایه گذاران موفق خارجی به سرمایه گذاری در کشور، ایجاد سیستم سایزبندی استاندارد مختص به جامعه ایران، استمهال بدهی های بانکی، مالیاتی، بیمه و بخشش جرایم ناشی از تاخیر در انجام تعهدات، تدوین استراتژی صنعت نساجی و پوشاک در کمیته بحران وزارت صنعت، معدن و تجارت و تسهیل زمینه های لازم برای سرمایه گذاری بخش خصوصی، بهبود آموزش مستمر و مرتبط با کار و ایجاد رابطه مناسب با مراکز علمی و دانشگاهی و به کارگیری نیروهای متخصص و کارآمد، تسهیل تهیه مواد اولیه مرغوب به منظور تولید محصولات با کیفیت مطلوب از طریق حذف تعرفه های گمرکی بر سر راه واردات مواد خام و پنبه، جایگزین کردن ماشین آلات پیشرفته و مدرن به جای ماشین آلات فرسوده و تطابق این صنعت با استانداردهای بین‌المللی و تکیه بر دانش روز دنیا به منظور تحقق هدف کاهش هزینه‌ها، تعامل هرچه بیشتر اتاق های بازرگانی و NGO های نساجی در جهت ارائه اطلاعات مفید برای تولید و صادرات، جلوگیری از ورود بی رویه منسوجات قاچاق و واردات پارچه، مجرم تلقی نمودن عرضه کنندگان پوشاک قاچاق، کنترل و نظارت صحیح بر تولید محصولات از نظر رعایت کیفیت در سه سطح مواد اولیه، فرایند تولید و محصول نهایی، استفاده هرچه موثرتر از سیستم های علمی بازاریابی و فروش و بهره گیری مناسب از روش‌های مدرن تبلیغات، حمایت و استفاده از تاکتیک تولید تحت برندهای معتبر خارجی، افزایش جوایز صادراتی برای واحدهای صنایع نساجی، اعطای تسهیلات بانکی برای تهیه مواد اولیه و خام، استفاده از منابع صندوق توسعه ملی و نوسازی صنایع نساجی

رشد 17 درصدی صنعت نساجی و شش درصدی صنعت پوشاک در سال 1401

گرجی، مدیرکل دفتر صنایع منسوجات و پوشاک وزارت صمت در این رابطه آماری ارائه داده و گفت: در حوزه صنعت پوشاک دست‌کم 100 هزار واحد صنفی تولیدی ثبت شده در اصناف داریم که به غیر از مجموعه‌ واحدهای مشاغل خانگی و مزون‌هایی است که توسط وزارت ارشاد دارای مجوز هستند. دست‌کم280 هزار واحد صنفی توزیعی وجود دارد که این‌ها نیز به غیر از فعالانی هستند که در حوزه فضای مجازی و بعضا بدون مجوز فعاتلیت می‌کنند.

وی با بیان اینکه نزدیک به یک‌هزار واحد صنعتی تولیدی نیز در کشور فعال هستند، افزود: در این تعداد واحد صنعتی- تولیدی به‌علاوه 100 هزار واحد صنفی- تولیدی بین 700 هزار تا یک میلیون نفر اشتغال دارند که با احتساب اشتغال در حوزه توزیع، نزدیک به 2 میلیون تا 2.5 میلیون نفر (آمار ثبت شده رسمی واحدهای رسمی) در صنعت پوشاک کشور مشغول به کار هستند.

مدیرکل دفتر صنایع منسوجات و پوشاک وزارت صمت در ادامه خاطرنشان‌کرد: در سال 1401 رشد اقتصادی در صنعت نساجی 17.1 درصد نسبت به سال 1400 بود که در کل رسته‌های صنعتی بالاترین عدد را داشت. در حوزه پوشاک رشد اقتصادی 6 درصد ثبت شده که به هدف‌گذاری هشت درصدی نزدیک بود.

وی با بیان اینکه در سال جاری نیز در اردیبهشت‌ماه، شامخ (شاخص مدیران خرید که شاخصی برای فضای کسب و کارها در حوزه پوشاک است) 75 درصد و در آخرین آمار در خردادماه 65 درصد بود، تصریح کرد: این 65 درصد نسبت به متوسط اقتصادی صنعتی که 55 درصد و شامخ اقتصادی 50 درصد بوده، بالاتر است و نشان می‌دهد که فضای کسب‌وکار در صنعت پوشاک به طور نسبی فضای مناسبی است. واردات ماشین‌آلات دوخت‌مان در سال گذشته نزدیک‌به 950 هزار دلار بود. این میزان در سال 1400 حدود 550 هزار دلار بوده است؛ بنابراین رشد تقریبا 40 درصدی در ماشین‌آلات دوخت ثبت شده است.

انتهای پیام/