از نخبه‌سوزی دانشگاه آزاد تا پرداخت هزینه صندلی‌های خالی از جیب دانشجویان

پایگاه ملت ما: آیا دانشگاه آزاد در حال غرق شدن در گودالی است چند سال پیش برای پی افکندن توسعه کیفی آموزش و مهارت آموزی کَنده است؟

قربانی شدن توسعه کیفی در دانشگاه آزاد اسلامی برای توسعه کمی آن سبب شده تا مسئولان این دانشگاه نتوانند پس از چهار دهه فعالیت تحولات علمی و آموزشی را در گستره آن ایجاد کنند و تعدد شعب و واحدهای آموزشی که روزگاری مزیت بزرگ آن به شمار می رفت، امروز خود به یک معضل تبدیل شده است.

اکنون نتایج اولیه کنکور سراسری اعلام شده و یک ماه به شروع سال تحصیلی جدید مانده است، اما دانشگاه آزاد اسلامی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند و هنوز نتوانسته خودش را با شرایط جدید آموزشی ایران وفق دهد. این دانشگاه از همان شروع فعالیت، در اولویت دادن توسعه کمی توسعه کیفی موفق عمل کرد اما در ادامه نیز نتوانست تغییر چشمگیری در «کیفیت» ایجاد کند.

باید به این نکته اشاره کرد که استاد دانشگاهی که احساس می‌کند حقوقش از درآمد راننده تَپسی کمتر است، چطور می‌تواند روی صندلی اتاق کارش آرام بگیرد و روی سطر به سطر پایان‌نامه دانشجوها متمرکز شود؟ دانشجویی که از کیفیت پایین امکانات و آموزش ناراضی است و در عین حال مجبور است شهریه بالایی پرداخت کند، چگونه می تواند بعد از فارغ التحصیلی در بازار کار و جامعه سربلند بیرون بیاید؟

گسترش واحدهای دانشگاهی باعث افت کیفیت شده است

مجید ابهری جامعه‌شناس و استاد سابق دانشگاه آزاد اسلامی، درباره وضعیت کیفیت پایین آموزشی در این دانشگاه می‌گوید: دانشگاه آزاد اسلامی از ابعاد مختلف دچار ضعف‌ها و کاستی‌هایی است که باید مورد بررسی و چالش قرار گیرد. نکته نخست این است که گسترش روزافزون دانشگاه آزاد در بیشتر شهرها و مراکز استان‌ها باعث افت کیفیت تحصیلی در این دانشگاه شده است.

افزایش شهریه های دانشگاه می‌شود که باعث افت کیفیت کلاس‌هامی‌شود

وی افزود: به علت کمبود استادان نخبه و مشکلات ایاب و ذهاب، دانشگاه اجبار دارد از افرادی که در همین دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند، استفاده کند. در واقع دانشیار، استادیار یا استاد تمام این دانشگاه‌ها از میان فارغ‌التحصیلان آن انتخاب می‌شوند که این امر باعث می‌شود سطح علمی دانشگاه کاهش پیدا کند.

پذیرش دانشجو بدون ارزیابی و نیاز بازار صورت می‌گیرد

ابهری ادامه داد: هر روز بر شعبه‌های این دانشگاه در شهرهای مختلف افزوده می‌شودکه باعث افت کیفیت کلاس‌ها می‌شود و از آنجا که پذیرش دانشجو بدون ارزیابی و نیاز بازار صورت می‌گیرد، در بسیاری از موارد با افزایش فارغ‌التحصیلان در رشته‌های مختلف مواجه هستیم. این در حالی است که پیش از پذیرش دانشجو آن هم به تعداد زیاد باید نیازهای بازار ارزیابی و سپس با 10درصد کم یا اضافه دانشجو در آن پذیرفته شود.

شغل دانشجو بدون در نظر گرفتن مدرک دانشگاهی است

این آسیب‌شناس اجتماعی به بحث تراکم فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اشاره می‌کند و می‌گوید: «به دلیل افزایش فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در رشته‌های غیرمرتبط بسیاری از آنها مجبورند شغل خود را بدون در نظر گرفتن مدرک دانشگاهی انتخاب کنند و به خاطر اجبار زندگی مشاغلی را می‌پذیرند که هیچ قرابتی با تحصیلات آنها ندارد. این دانشگاه آنقدر در رشته‌هایی مانند کامپیوتر، حسابداری و مهندسی‌های مختلف فارغ‌التحصیل به بازار روانه کرده که تقریبا این رشته‌ها در بازار اشباع شده است و دانشجو شغل مناسب را پیدا نمی‌کند. جوانی که در طی تحصیل کلی هزینه می‌کند تا مدرک دانشگاهی دریافت کند، مجبور است برای امرار معاش وارد بازار آزاد شود.

چرا در هر شهر و روستایی ساختمانی خریداری و تبدیل به دانشگاه می‌شود؟

او با اشاره به وضعیت دانشجویانی که مجبورند برای رفتن به کلاس‌های دانشگاه راه طولانی را طی کنند، توضیح می‌دهد: «نکته‌ای که در مورد دانشگاه آزاد مطرح است اینکه در هر شهر و روستایی ساختمانی خریداری و تبدیل به دانشگاه می‌شود. برخی از کسانی که در این دانشگاه درس می‌خوانند مجبورند راه طولانی را برای رسیدن به دانشگاه طی کنند که گاهی هزینه تردد با هزینه دانشگاه برابری می‌کند.

دانشگاه باید تلاش کند گزینش دانشجو را براساس معیارهای جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی قرار دهد

او بر این باور است که در دوره جدید هم نقشه راهی برای فارغ‌التحصیلی و اشتغال در دانشگاه آزاد وجود ندارد و اگر این دانشگاه بخواهد حرکت مُثمر ثمری داشته باشد، باید فارغ‌التحصیلان ارشد و دکترای را برای تحصیلات تکمیلی و تخصصی به بعضی از کشورها که با ما نزدیکی فرهنگی دارند، اعزام کند تا توان علمی استادان خود را بالا ببرد. این دانشگاه باید تلاش کند گزینش دانشجو را براساس معیارهای جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی قرار دهد، چراکه مهاجرت دانشجو به شهرهای دیگر باعث اختلاط و بدعت‌های جدید فرهنگی و به دنبال آن مشکلات و آسیب‌های اجتماعی می‌شود.

استانداردهای آموزشی در دانشگاه آزاد وجود ندارد

در دو سه دهه اخیر با توسعه بسیار سریع دانشگاه آزاد اسلامی روبه‌رو بودیم. این موضوعی است که صادق کوشکی، کارشناس حوزه دانشگاه و عضو هیأت علمی گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «ماجرا این است که برنامه دانشگاه آزاد بر افزایش دانشجو به هر قیمتی بوده که این امر سبب شده استانداردهای آموزشی و دانشجویی کاهش پیدا کند.»

وی افزود: «این پایین‌بودن سطح علمی سبب شده بسیاری از افراد با مدرک کارشناسی ارشد عضو هیأت علمی دانشگاه شوند که همین ماجرا باعث شده سطح کیفی دانشگاه نزول پیدا کند.»

استاندارد آموزشی در دانشگاه رعایت نمی شود

این استاد دانشگاه در توضیح بی‌کیفیت‌بودن برخی از کلاس‌های دانشگاه آزاد می‌گوید: «شما تصور کنید همین دو سال پیش در رشته حقوق بین‌الملل در دانشگاه تهران پنج دانشجو با بهترین استادان دوره را سپری می‌کردند، اما همان سال در یکی از شعب دانشگاهی در یکی از شهرستان‌ها که در واقع دانشگاه درجه سه به شمار می‌رفت، همان رشته را 22 دانشجو با استادان معمولی و متوسط می‌گذراندند. در واقع استاندارد آموزشی در این دانشگاه لحاظ نمی‌شود و همین موضوع سطح علمی دانشگاه را تا حد زیادی پایین می‌آورد.»

دانشگاه آزاد فقط عددمحور است

کوشکی می‌افزاید: «در رشته‌های دکترا هم وضعیت بهتر از این نیست. گاهی رشته‌هایی که در دانشگاه‌های سراسری با سه یا چهار دانشجوی دکترا برگزار می‌شود، در برخی از شعب این دانشگاه‌ها حتی در شهرستان‌ها بین 10 تا 20 دانشجو دارد. این مسأله نشان می‌دهد که این دانشگاه فقط عددمحور است و نتیجه‌اش این می‌شود که افراد جذب‌شده در هیأت علمی این دانشگاه‌ها در برخی موارد از صلاحیت برخوردار نیستند، زیرا دانشجویان این دانشگاه شهریه‌پرداز هستند و به هر قیمت فارغ‌التحصیل می‌شوند. اما مشکل آنجا خود را نشان می‌دهد که این افراد با مهارت کم وارد جامعه و گاه در جاهای مهم مشغول به کار می‌شوند.

دانشگاه آزاد کیفیت‌محور نیست و تنها به کمیت توجه دارد

این کارشناس وزارت علوم با اشاره به اینکه در یکی دو سال گذشته تلاش‌هایی برای افزایش کیفیت کلاس‌های این دانشگاه صورت گرفته، اما قطعا کافی و وافی نبوده است، تاکید می‌کند: «در برخی دانشگاه‌ها هم تلاش شده کیفیت آموزش ارتقا یابد که در موارد محدودی اتفاق افتاده است. در دید کلان این دانشگاه کیفیت‌محور نیست و تنها به کمیت توجه دارد.

دانشگاه آزاد نباید سیاسی می‌شد

روح‌الله عباسپور، نماینده مجلس شورای اسلامی، در مقدمه‌ای درباره شکل‌گیری دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «در دهه اول انقلاب وقتی که مردم ایران دست آمریکا و دیگر قدرت‌های استکباری را از خاک میهن کوتاه کردند، دشمن هم به تلافی دروازه ورود چهره‌های علمی این کشورها را به ایران بست تا کشور ما را تحت فشار قرار دهد. در آن روزها برای بهترشدن وضعیت آموزش عالی در کشور پیشنهادهایی شد. تاسیس دانشگاه آزاد از آن زمان کلید خورد و واحدهای دانشگاهی یکی پس از دیگری افتتاح شد.

مطالبات علمی و نیاز به فعالیت‌های دانشگاهی

نماینده بویین زهرا افزود: «بسیاری از افرادی که مطالبات علمی و نیاز به فعالیت‌های دانشگاهی داشتند، فضایی برای ارائه فعالیت‌های علمی نداشتند. ظرفیت دانشگاه دولتی محدود بود، بنابراین دانشگاه آزاد وارد شد و جایگاه خود را در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به دست آورد، مدرکش مورد تایید مراجع علمی قرار گرفت و به حق در آن دوران ظرفیت‌های علمی بسیار خوبی ایجاد کرد

وقتی چهره‌های سیاسی به فکر دانشگاه‌دار شدن افتادند

او با اشاره به اینکه وقتی دانشگاه آزاد دچار مسائل سیاسی شد، حواشی آن شروع شد، ادامه می‌دهد: «از یک زمانی به بعد سیاستمداران و چهره‌های سیاسی به فکر دانشگاه‌دار شدن افتادند و مدیریت دانشگاه هم با این درخواست‌ها موافقت می‌کرد. همین رویه بر کیفیت آموزشی واحدهای دانشگاهی تاثیر گذاشت و به علاوه دانشگاه آزاد در رقابت با پیام‌نوربی‌جهت و بی‌رویه رشد کرد و دچار آسیب علمی شد، به طوری که این رشد به تناسب امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نبود. به همین نسبت هم شاهد افت تحصیلی و آموزشی این دانشگاه بودیم و در ادامه هم مدیران جدیدتر نتوانستند بر این مشکل غلبه کنند.»

اقیانوس، اما به اندازه انگشتان یک دست

بررسی‌ها نشان می‌دهد که توسعه کیفی دانشگاه آزاد به بن بست خورده است. این موضوع دلایل بسیاری دارد که در این گزارش به برخی از آنها اشاره شده است. موضوع مهم اما این است که مدیران جدید این دانشگاه نیز بعد از تغییر و تحولات گسترده هنوز نتوانسته اند در مسیر این دانشگاه بزرگ تغییر ریل ایجاد کنند. سال تحصیلی جدید بزودی آغاز می شود اما دانشگاه آزاد همچنان چون اقیانوسی به عمق یک وجب خودنمایی می‌کند.

انتهای پیام/