روانگردان‌‌ها در بازار خودرو

پایگاه خبری ملت ما: مسئله خودرو همیشه از مسائل بحث برانگیز اقتصاد کشور ما بوده است که در حال حاضر با افزایش بالای قیمت خودرو این مسئله به معضلی جدی تبدیل شده است. صنعت خودرو ایران با وجود تمام مشکلات و بحران‌هایش، سال‌های متمادی صنعت مهم و حیاتی بوده که از خروج مقادیر بسیار زیاد ارز از کشور ممانعت کرده است.

این صنعت، خصوصاً در دوران تحریم‌ها و عدم عرضه خودروهای خارجی توانست از به وجود آمدن بحران‌های جدی جلوگیری کند.

دو خودرو ساز بزرگ کشور یعنی سایپا و ایران خودرو در سال حدود یک میلیون خودرو تولید می‌کنند که تامین آن از خارج از کشور حتی با خرید ارزان‌ترین خودروهای خارجی ارز بسیار بالایی را طلب می‌کند.

با این وجود افزایش غیرمعقول قیمت خودرو در سال های گذشته، باعث فشار مضاعف اقتصادی به مردم شده است.

تاثیر عوامل روانی

اگر با عینک به تاریخ نگاه کنیم خواهیم دید در وقایع بزرگی عوامل روانی به تنهایی باعث ایجاد تغییراتی شده اند که عوامل اقتصادی قادر به انجام آن نبوده اند. در جامعه امروز مدیریت اقتصاد بدون مدیریت شرایط روانی و فضای رسانه ای امکان پذیر نیست. امروزه برای برآشفتن مردم یک کشور تنها کافی است به آن ها القا کرد شرایط اقتصادی آن ها در سطح دیگر کشورها نیست و مردم بدون بررسی داده های اقتصادی، دیدگاه منفی نسبت به نظام سیاسی خود پیدا می کنند.

نگاهی به نقش‌آفرینی عوامل روانی در اقتصاد ایران

در کشور ما نمونه‌های فراوانی از تاثیرات روانی، چه در مسائل اقتصادی و چه در مسائل غیراقتصادی قابل بررسی است.

در سال 1397 ثبات نسبی چندساله بازار ارز به هم ریخت و قیمت دلار شروع به رشد کرد، رشدی که تا به امروز نیز دولت قادر به کنترل کامل آن نشده است. افزایش قیمت دلار از آخرین روزهای سال 1396 شروع شد و در انتهای سال 1397 قیمت ارز به بیش از دو برابر نرخ ابتدای همان سال رسید. بخشی از این افزایش قیمت ناشی از بازگشت مجدد تحریم‌ها و رفتن شرکت‌های اروپایی از کشور بود که موثر بودن میزان حضور آن‌ها نیاز به بررسی دارد.

این گرانی‌ها در مقطعی به عوامل روانی مرتبط می‌شود؛ از شروع زمزمه های آمریکا برای خروج از برجام تا خروج رسمی آن در بازه زمانی 3 الی 4 ماهه، قیمت ارز افزایش 1000تومانی را تجربه کرد، بدون آنکه در واقع اتفاقی افتاده باشد و شرکت های اروپایی ایران را ترک کرده باشند.

بررسی عرضه و تقاضا و میزان نیاز بازار

اولین مساله که به طور جدی باید به بررسی آن پرداخت، نیاز بازار خودرو ایران است. این مساله مهم است چراکه در صورت عدم تامین خودرو مورد نیاز قیمت خودرو به طور فزاینده افزایش خواهد یافت.

در سال گذشته، میزان تولید خودرو در کشور ما پس از سیر کاهشی در سه سال گذشته به سطحی بالاتر از سال های گذشته رسیده است. قبل از تصویب قانون ممنوعیت واردات سالانه حدود یک و نیم میلیون خودرو در سال به بازار عرضه می‌شد که بخشی از آن توسط واردات تامین ‌می‌شد با ممنوعیت واردات خودرو در سال 1397 میزان ارز خودرو کاهش یافت و در طول حدود 3 سال بازار خودرو با کمبود 1 تا 2 میلیون دستگاه خودرو روبرو شد.

این کمبود، خود را در گرانی‌های اخیر نشان داد و افزایش قیمت خودرو را تا حدودی منطقی کرد اما داستان زمانی بحث برانگیز می‌شود که در حالی که تولید کنندگان در حال تولید بیشتر برای جبران این کمبود هستند، روند افزایش قیمت صعودی می‌شود. بر طبق دانش اقتصاد با افزایش تولید و در پی آن افزایش عرضه باید روند افزایش قیمت کاهشی شود اما امسال قیمت خودرو بیش از گذشته افزایش یافت.

تصمیم و درگیری بین دولت شورای رقابت و تولید کنندگان

مشاهده کردیم بازار دلار در دوره ای از تاریخ تنها به دلیل زمزمه خروج آمریکا از برجام، افزایش قیمت را تجربه کرد. این مسئله به شیوه ای دیگر در بازار خودرو در جریان است شورای رقابت به عنوان نهاد قیمت گذار و ناظر بر قیمت خودرو، در ابتدای امسال تصمیم گرفت با توجه به بالارفتن قیمت‌ها، قیمت کارخانه خودروهای داخلی و مونتاژی را افزایش دهد و بعد از مدتی شورای رقابت قیمتهای جدیدی را به تصویب رساند بعد از انتشار این خبر معاون اول رئیس جمهور در نامه‌ای درخواست کرد این افزایش قیمت اجرایی نشود اما شورای رقابت این افزایش قیمت را ضروری میدانست. در همین حین که رفت و برگشت نامه ها در بین مسئولین امر در جریان بود عده ای از افزایش 30 تا 70 درصدی قیمت خودروها صحبت می‌کردند.

اخبار بالارفتن قیمت خودرو که هنوز به تصویب نهایی نرسیده بود بازار خودرو را متشنج کرد؛ اگرچه به دلیل کمبود داده نمیتوان عدد دقیق تأثیر این تعلل در تصمیم گیری را به دست آورد اما روند روبه رشد بازار خودرو نشان از تأثیر این موضوع دارد نمودار قیمت خودروهای داخلی بین تاریخ 5 فروردین تا 20 فروردین امسال، روندی صعودی را نشان میدهد و پس از این تاریخ به ثبات رسیده و یا تعدیل شده است.

این اتفاقات نشان میدهد بی نظمی دولت در تصمیم گیری و انتشار گسترده اخبار افزایش قیمت خودرو سبب افزایش قیمت خودرو شده است. در انتها نیز این افزایش قیمت به وقوع نپیوست و طبق آمار قیمت کارخانه هیچ خودرویی بیشتر 45 درصد افزایش نیافت اما اخبار افزایش قیمتها تأثیر خود را پیش از نهایی شدن تصمیم دولت نشان داده بود.

تغییر خودرو از کالای مصرفی به کالای سرمایه ای تاکسی ها

خودروهای شخصی، وسائط نقلیه باربری و ... انواع خودروهایی هستند که هر یک بشر را در رفع نیازی خاص یاری میکند. سالیان گذشته در ایران نیز خودرو وسیله ای با همین کارکرد بود اما با آشفتگی بورس و گرانی مسکن و دلار این نابسامانی بر بازار خودرو نیز اثر گذاشت و بازار خودرو را به محلی برای سرمایه گذاری تبدیل کرد چندین سال کمبود خودرو خارج شدن سرمایه مردم از بورس و فشار قیمتی مسکن ارز و طلا مردم را که به دنبال حفظ ارزش پول و کسب سود بودند به سمت بازار خودرو سرازیر کرد.

این مسئله با شیوه واگذاری خودرو توسط خودروسازان تشدید شد و سبب شد بسیاری از خانواده ها بدون نیاز حقیقی به خودرو و تنها به بهانه کسب سود اقدام به ثبت نام خودرو به اسم فرزندانشان کنند و خودرو حاصل را به عنوان سرمایه گذاری نگه داری کنند نتیجه چنین تصمیماتی آن بود که حجمی از خودروهای تولید شده، نیاز بازار خودرو را تأمین نکرد و به عنوان سرمایه از چرخه مصرفی بازار خارج شد.

تغییر کاربردی خودرو به کالای سرمایه ای، یکی از مهم ترین عوامل آشفتگی بازار خودرو در سال‌های اخیر بود تغییر نگرش مردم به خودرو علاوه بر خارج کردن مقدار زیادی از خودروها از چرخه کاربرد، اثر دیگری نیز داشت؛ انتظار درآمد از بازار وقتی خودرو به محلی برای سرمایه گذاری تبدیل شد، خریداران انتظار سود از سرمایه گذاری خود دارد و طبیعی است تا سود مورد نظر را حصول نکنند حاضر به فروش خودرو نخواهند بود. این انتظارات سبب میشود دارندگان خودرو در برابر کاهش قیمت خودرو مقاومت کنند و اجازه ندهند قیمت خودرو از مقدار معینی پایین تر بیاید. این افراد در زمان کاهش قیمت به امید کسب سود بالاتر، خودرو خود را از بازار خارج میکنند و به همین دلیل عرضه کاهش مییابد و قیمت بالاتر می رود. با توجه به آنچه گفته شد، با این نگاه به خودرو با بالابردن عرضه و واگذاری خودرو به شیوه قرعه کشی بازهم قیمت به طور چشمگیری کاهش نخواهد یافت.

تأثیر فضای مجازی و قیمت سازی

در بالا وقتی درباره حذف قیمت از پلتفرمهای فروش صحبت کردیم اشاره کردیم که یکی از عوامل، گرانی نبود شفافیت در بازار و سردرگمی خریداران است ارائه قیمت اما تنها توسط این پلتفرم ها ارائه نمی‌شود.

بسیاری از کانال‌ها و صفحات در مجازی روزانه به ارائه قیمت خودرو مسکن و طلا و ارز میپردازند علاوه بر این صفحات افرادی نیز با ادعای تخصص اقتصادی، اقدام به پیش بینی بازار می‌کنند.

اقدامات این قبیل صفحات جو روانی و رسانه ای بازار را تحت تأثیر قرار میدهد و نبود آمار رسمی و شفاف راه را برای قیمت سازی این کانالها هموار میکند و همین نکته فضا را برای ایجاد هرگونه التهاب توسط آنها هموار کرده است.

در جهت حل بحران خودرو علاوه بر تصمیمات اقتصادی به بازنگری در این مساله نیاز است چراکه در شرایط فعلی نمیتوان حجم عرضه خودرو در بازار را بیش از حد معینی بالا برد اما می توان جو ذهنی جامعه را مدیریت کرد.

ملاحظات و پیشنهادها

دولت شورای رقابت و خودروسازان باید تا نهایی شدن تصمیمات خود در رابطه با قیمت از افشای اخبار بپرهیزند تا انتظار بالا رفتن قیمت در جامعه ایجاد نگردد.

دولت ضمن حفظ شفافیت، بازار، روش بهینه ای برای ارائه قیمت خودرو به طور رسمی ایجاد کند.

دولت با نظارت بر ارائه دهندگان قیمت پیش بینی از هرگونه آمار سازی دروغ جلوگیری کند.

پلتفرم‌های فروش با همکاری دولت، روشی برای برآورد قیمت ارائه دهند تا افراد نتوانند اقدام به فروش کالا بر اساس قیمت کاذب کنند.

ضمن توجه به بایدها و نبایدهای واردات دولت اقدام به بازگشایی واردات خودرو کند و از واردات خودرو نهایت بهره برداری رسانه ای را داشته باشد؛ این بهره برداری رابطه مستقیمی با کاهش انتظارات تورمی خواهد داشت.

با ایجاد ثبات در بازار خودرو و کاهش قیمت خودرو به کمک واردات، بازار خودرو به محلی ناپایدار برای سرمایه گذاری تبدیل شود.

دولت با همکاری پلتفرم‌های ارائه خدمات حمل و نقل و نیازسنجی، بازار، تخصیص خودرو را بهینه سازی کند؛ یعنی ابتدا نیاز حقیقی بازار را تأمین کند.

انتهای پیام/