اگر بخواهیم به کارآمد بودن اینستکس بپردازیم
با دو نظر متفاوت روبرو میشویم عده ایی که خیلی خوشحال و امیدوارند و کلا انسان های خوشبینی هستند و تا بحال به بد عهدی طرف مقابل یقین پیدا نکرده اند
و طرف مقابل گروهی به نام دلواپسان معروفند که در این شش سال مذاکرات سریالی بیشتر به حرف این عزیزان رسیدیم تا وعده های طرف مقابل…
آرمان: در مطلبی اینستکس را فرصتی برای آزمودن اتحادیه عنوان کرد ونوشت: بنابراین اینستکس در جایی صورت می‌گیرد که ایران بخواهد با اتحادیه اروپا داد و ستد داشته باشد و نقل و انتقال از طریق اینستکس همانند سوئیفت عمل می‌کند. چیزی مثل طرح شتاب داخلی که بانک‌ها و مردم می‌توانند با هم ارتباط داشته باشند، بین ایران و اتحادیه اروپا برقرار می‌شود. این شرکت با سرمایه سه هزار یورو تسهیل، هیات مدیره‌اش تعیین و مدیرعاملش هم یکی از بانک‌های آلمان بود که قرار شد مشابه آن هم در ایران توسط بانک مرکزی شکل بگیرد و با مشارکت دو بانک و سازوکاری که بانک مرکزی تدوین کرده بود، به‌وجود آمد که داد و ستدها از طریق شرکت اینستکس در اتحادیه اروپا و شرکتی که مجوز تاسیس آن در اداره ثبت ایران داده شد، انجام شود. این سازوکار از اسفند سال گذشته تا فروردین امسال صورت گرفته و منتظریم عملیاتی شود… به رغم اشکالاتی که می‌توان به اینستکس گرفت و هنوز ابهاماتی وجود دارد و باید نقل و انتقال صورت بگیرد تا ببینیم اتحادیه اروپا در عمل چه خواهد کرد، تا زمانی که تحقق پیدا نکرده، نمی‌توان به این سیستم دل بست بلکه باید در عمل دید که چه اتفاقی می‌افتد. نکته این است که اگر ایران اینستکس را نپذیرد بهانه خیلی خوبی به جامعه بین‌المللی می‌دهد که ایران هم از برجام خارج شده است.
رسانه‌های منتقد اینستکس
مشرق نیوز زیر عنوان “اینستکس؛ تصویر محو یک شبح ” آرود: محمد ایمانی در کانال تلگرامی خود نوشت: اینستکس در واقع امر، حتی یک شبح هم نیست. تصویری محو از چیزی است که وجود خارجی ندارد. روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از منابع اروپایی نوشته که خط اعتباری مد نظر اروپا در اینستکس، “چند میلیون یورو” است. این تنها خبر درباره حجم مالی ادعایی است. چند میلیون یورو حتی در مبادلات مالی بین دو کشور، عددی ناچیز و غیر قابل اعتناست؛ چه رسد به مبادلات میان ایران و کل اتحادیه اروپا. اما صرف نظر از این واقعیت، رقمی مشخص نشده، چون وجود خارجی ندارد. فقط می‌توان گفت “چند میلیون یورو”، یعنی یک تا نه میلیون یورو!
ابومحمد عسگرخانی، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل و عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفت و گو با وطن امروز معتقد است به جهت طرف حساب قرارگرفتن چند شرکت خصوصی با ایران در اینستکس، به مجرد انجام نخستین معامله جدی در این سامانه، مشکلات حقوقی متعددی برای ایران به وجود خواهد آمد. وی همچنین این سوال را مطرح می‌کند که چگونه دولت خودش را تا حدی تنزل می‌دهد که بیاید و به یک شرکت خصوصی وابسته و امیدوار شود.
ابوالفضل حسن بیگی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت و گو با خبرنگار مهر، درباره وعده اروپایی‌ها در مورد عملیاتی شدن اینستکس، گفت: همواره در طول تاریخ کشورهای غربی به تعهدات خود در قبال ایران پایبند نبوده‌اند. طی یک قرن گذشته اروپایی‌ها همواره دست شأن زیر ساطور آمریکا بوده و در راستای تأمین منافع ایالات متحده اقدام می‌کردند.وی گفت: برجام پس از ۱۳ سال مذاکره منعقد شد و طرف اروپایی-آمریکایی اذعان کردند که جمهوری اسلامی به دنبال بمب هسته‌ای نیست و برای مقاصد صلح آمیز استفاده می‌کند.عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: پس از خروج آمریکا از برجام، اروپا هیچ تلاشی برای اجرای این معاهده بین المللی نکرد و تنها با زمان کُشی، ایران را پایبند برجام کرد. حسن بیگی با بیان اینکه وعده‌های اروپا در راستای خرید زمان برای آمریکاست، گفت: ایران به اروپا امیدوار نیست؛ مسئولان و ملت ایران به اجرای تعهدات برجام از سوی اروپا امیدوار نیستند زیرا می‌دانند اروپا تحت امر آمریکاست و قدرت عمل مستقل برای تأمین منافع خود ندارد. وی تصریح کرد: اگر برجام برای ما منفعتی نداشته باشد هیچ دلیلی ندارد که برای اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها منفعت داشته باشد و ایران باید به اقدامات خود در کاهش تعهدات برجام عمل کند.
وطن امروز، اینستکس را همسوترین مکانیسم برای تحریم‌های آمریکا برشمرد و نوشت: دولت نباید برنامه خروج تدریجی از برجام را حتی با وجود راه‌اندازی اینستکس متوقف کند. سازوکار اینستکس با توجه به اظهارات مقامات اروپایی و بیانیه‌های رسمی اتحادیه اروپایی کاملاً در جهت اجرای تحریم‌های آمریکاست و علیه آن نخواهد بود. اگر برجام برای اروپا یک توافق امنیتی است، بنابراین نباید برای حفظ آن، از دادن هزینه اقتصادی دریغ کند. میزان اجرای تعهدات ایران باید متناسب با میزان عادی‌سازی تجارت خارجی ایران باشد. به همین جهت نیاز است طرف ایرانی با برنامه خروج تدریجی خود از برجام، ابتکار عمل را به دست گرفته و توپ را به زمین طرف اروپایی بیندازد و تا زمانی که اروپا با عزم جدی وارد میدان عمل نشده و هزینه ندهد، ایران به کاهش تعهدات خود در برجام ادامه بدهد.
فارس در یادداشتی با عنوان “اینستکس یا تله سرعت” نوشت: فارغ از اینکه اینستکس تا چه اندازه می‌تواند راهگشای مسائل بانکی ما باشد و تا چه اندازه توانایی گشایش مالی را دارد و اینکه منحصر به غذا و دارو است یا خیر و اینکه آیا این مکانسیسم مالی هم می‌تواند مورد تحریم آمریکا قرار گیرد یا خیر، که بررسی آنها در این مقال نمی گنجد، سوال اصلی این است که اینستکس واقعاً در چه مرحله از نظر اجرایی قرار دارد و منظور از اجرایی شدن آن قابلیت اجرایی یا فعلیت در اجرا است؟ اینها سوالاتی است که باید دقیق‌تر موشکافی و عینیت تصمیم در مرحله اجرا محک بخوردالبته پاسخ به این موارد بسیار فنی و دقیق و پیچیده است اما نباید از تجربیات چند سال اخیر غافل شد و در تله سرعت کشورهای غربی افتاد. نباید فراموش کنیم که اقدامات قاطعانه مسئولان ایرانی در حفظ حقوق ملت ایران در صحنه بین المللی می‌تواند موجب عقب نشینی کشورهای غربی شود؛ طرف‌های غربی باید بدانند که ایران به تنهایی نمی‌تواند برجام را حفظ کند، ایران تعهدات برجامی خود را انجام داده و این بار این اتحادیه اروپا است که باید وفاداری خود را به این پیمان ثبات کند. تعهداتی که نه فقط روی میز بلکه در صحنه اجرایی راستی آزمایی شود.
روزنامه کیهان، اینستکس را عملیات تاکتیکی اروپا برای به تعویق انداختن تصمیم راهبردی ایران برشمرد و نوشت: با نزدیک شدن به روزهای آخر اولتیماتوم دوماهه ایران به سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس، آنها به جای عملیاتی کردن تعهدات خود، لفاظی و حتی بیانیه‌پراکنی را در سرلوحه کار خود قرار دادند اما وقتی جدیت طرف ایرانی را در عملیاتی شدن دو برنامه اعلام‌شده همسو با مفاد توافق هسته‌ای مشاهده کردند، از عملیاتی شدن کانال مالی موسوم به اینستکس در اوایل تیر ماه خبر دادند، اقدامی که بنا به عقیده ناظران و کارشناسان سیاسی و اقتصادی، نوعی رفتار تاکتیکی و در حقیقت عملیات تاخیری برای معوق ساختن تصمیم راهبردی جمهوری اسلامی ایران است. اروپایی‌ها در بسته پر از خالی اینستکس و به نام برجام، حتی نپذیرفته‌اند که چنین مبادله‌ای با ایران داشته باشند. بلکه وعده می‌دهند که در ازای پول نفت فروخته‌شده ایران به دیگر کشورها، غذا و دارو به ما بفروشند! اگر واقع‌بین باشیم، هدف اروپا توهین و تحقیر، به قصد کوچک‌نمایی و کتمان اقتدار بلامنازع ایران در منطقه است. آنها همچنان امیدوارند کسانی در دولت، زیر تصمیم دیرهنگام اما راهبردی و اجماعی شورای عالی امنیت ملی بزنند. در چنین شرایطی راه سومی وجود ندارد؛ یا ما پای تصمیم راهبردی دیرهنگام اما ضروری خود برای تامین حداقل حقوق ملی می‌مانیم، و یا اینکه به دست خود، در تصمیم راهبردی خویش خلل و اختلال وارد می‌کنیم. هدف عملیات تاکتیکی حریف، همین اخلال و اختلال برای بی‌اعتبار کردن تصمیمات راهبردی ایران است.
